واکاوی شرایط دینامیکی، ترمودینامیکی و همدیدی رخداد بارش‌های سیل‌آسای ناحیۀ بسیار کم بارش جنوب شرقی ایران

      ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است به گونه‌ای که متوسّط بارش سالانه آن حدود یک‌سوّم متوسّط بارش سالانه جهان است. قسمت­هایی از پهنۀ بارشی ایران نیز جزء پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق محسوب می‌شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش‌های جوی با شدت‌های بالاست. در این پژوهش، داده­های مربوط به مقدار بارش روزانه 54 ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم­بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای 10 سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم‌افزار مت ­لبماتریس استاندارد­­شده­ای با آرایش (54٭20824) که سطرهای­ آن نشان‌دهندۀ تعداد روزها و ستون­های آن نشان‌دهندۀ آماره­های مربوط به بارش ایستگاه‌ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه­ها به روش واردو فاصله اقلیدسی، روی این ماتریس تحلیل خوشه‌ایصورت گرفت و در نهایت 14 رویداد بارشی یک‌روزه با بزرگی 70 میلی‌متر، به عنوان روزهای رخداد بارش­های سنگین و سیل‌آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید مؤثّر در رخداد این بارش­ها، از داده‌های شش‌ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مؤلّفة باد مداری و مؤلّفة باد نصف‌النهاری در عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجة شمالی و طول جغرافیایی 0 تا 120 درجة شرقی استفاده شد و نقشه­ها به اندازۀ یاخته­های 5/2٭5/2 درجه قوسی ترسیم شدند. یافته­ها نشان داد که رخداد بارش‌های سنگین پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده‌اند ولی در اکثر مواقع رخداد این‌گونه بارش‌ها، رویارویی کم­فشار جنب قطبی با کم­فشار سودان-عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب - جنوب شرق فراهم می­کند. ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است به گونه‌ای که متوسّط بارش سالانه آن حدود یک‌سوّم متوسّط بارش سالانه جهان است. قسمت­هایی از پهنۀ بارشی ایران نیز جزء پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق محسوب می‌شود که ویژگی عمده این مناطق، ریزش‌های جوی با شدت‌های بالاست. در این پژوهش، داده­های مربوط به مقدار بارش روزانه 54 ایستگاه اقلیمی از ناحیه بسیار کم­بارش جنوب شرق ایران که دارای آمار بالای 10 سال بودند، تهیه گردید و سپس در نرم‌افزار مت ­لب[1] ماتریس استاندارد­­شده­ای با آرایش (54٭20824) که سطرهای­ آن نشان‌دهندۀ تعداد روزها و ستون­های آن نشان‌دهندۀ آماره­های مربوط به بارش ایستگاه‌ها است، فراهم شد. با استفاده از ادغام گروه­ها به روش وارد[2] و فاصله اقلیدسی[3]، روی این ماتریس تحلیل خوشه‌ای[4] صورت گرفت و در نهایت 14 رویداد بارشی یک‌روزه با بزرگی 70 میلی‌متر، به عنوان روزهای رخداد بارش­های سنگین و سیل‌آسا شناسایی گردید. جهت شناخت عوامل دینامیک، ترمودینامیک و همدید مؤثّر در رخداد این بارش­ها، از داده‌های شش‌ساعته مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل، فشار تراز دریا، دمای هوا، نم ویژه، مؤلّفة باد مداری و مؤلّفة باد نصف‌النهاری در عرض جغرافیایی 0 تا 80 درجة شمالی و طول جغرافیایی 0 تا 120 درجة شرقی استفاده شد و نقشه­ها به اندازۀ یاخته­های 5/2٭5/2 درجه قوسی ترسیم شدند. یافته­ها نشان داد که رخداد بارش‌های سنگین پهنۀ بسیار کم­بارش جنوب شرق کشور از یک یا چند الگوی گردشی متفاوت ناشی شده‌اند ولی در اکثر مواقع رخداد این‌گونه بارش‌ها، رویارویی کم­فشار جنب قطبی با کم­فشار سودان-عربستان، شرایط دگرفشار شدیدی را در راستای شمال غرب - جنوب شرق فراهم می­کند. [1] -MATLAB Software [2]- Ward Linkage [3]- Euclidean Distance [4]- Cluster Analysis